تری‌گلیسیرید چیست؟

زمانی که حرف چربی خون در میان است، اکثر افراد نام کلسترول خون به ذهن‌شان می‌رسد. Triglyceride که خلاصه‌ی آن TG است، تری‌گلیسیرید یک نوع چربی‌ با اهمیت خون می‌باشد. این ماده از گلیسیرید و سه رقم اسید چرب بوجود آمده است. این نوع چربی یاری بخش یاخته‌های بدن است تا سوخت و ساز را انجام داده و انرژی مورد نیاز را تامین کند.  مقدار بسیار کمی از تری‌گلیسیرید جهت تولید کلسترول خون استفاده می‌شود. باید یادآور شد که تری‌گلیسیرید جهت ساختن بعضی از بخش‌های بدن ضروری است. مهمترین منبع ایجاد تری‌گلیسیرید، تغذیه روزانه فرد می‌باشد. چربی‌هایی که در مواد غذایی هستند، جذب نمی‌شوند، چون در آب قابل حل شدن نیستند، پس این چربی‌ها در روده‌ها به ترکیبات پروتئینی وصل و با عنوان شیلو میکرون وارد خون فرد می‌گردد. یاخته‌ها برای تامین انرژی درون سلولی، از این شیلومیکرون‌ها استفاده می‌کنند. وقتی، چربی دریافتی بیشتر از نیاز بدن باشد، شیلومیکرون به حالت چربی در ناحیه شکم، لگن و یاخته‌های بدن اندوخته شده و سبب اضافه وزن می‌شوند. چربی خون، فقط از طریق تغذیه وارد بدن نمی‌شود، کبد نیز برای بدن، تری‌گلیسیرید می‌سازد که با نام VLDL شناخته می‌شود. هر کسی جهت فعالیت‌های روزمره، نیاز به رقم معینی انرژی دارد که به آن کالری می‌گویند. کالری از طریق تغذیه که دارای کربوهیدرات و چربی است فراهم می‌شود. درصورت دریافت کالری بیش از نیاز بدن، یاخته‌های کبد این انرژی مازاد را به تری‌گلیسیرید مبدل می‌کنند و به شکل چربی در بدن فرد اندوخته می‌کنند. در صورت افزایش میزان این چربی در خون، باید منتظر پیدایش عوارض و بیماری‌های مختلفی باشیم. با ذخیره شدن تری‌گلیسیرید ریسک مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی و همچنین رسوب چربی در بخش‌هایی از بدن، بالاتر می‌رود. میزان تری‌گلیسیرید خون به عواملی چون سن، جنسیت و وزن فرد بستگی دارد. پارامترهایی چون کسب کالری مازاد بر نیاز بدن، مخصوصا کربوهیدرات‌ها، استعمال دخانیات، نوشیدن بی‌رویه مشروبات الکلی، مصرف برخی داروها، ژنتیک، مشکلات تیروئید، دیابت نوع 2 که به درستی کنترل نشده و نارسایی کلیوی و کبد، سبب بروز تری‌گلیسیرید بالا می‌شوند. تری‌گلیسیرید سبب برخی بیماری‌های قلبی-عروقی، سکته مغزی و قلبی است. این عارضه‌ها در بیمارانی که کلسترول HDL پایین دارند و یا به دیابت نوع دوم مبتلا هستند بیشتر بروز می‌کند.

روش اندازه‌گیری تری‌گلیسیرید

با بالا رفتن چربی خون که شامل کلسترول و تری‌گلیسیرید است، معمولا نشانه‌ای دیده نمی‌شود و حتما برای تشخیص باید آزمایش خون داد. سطح تری‌گلیسیرید خون جداگانه سنجیده نمی‌شود، این تست همراه با سایر عوامل چربی خون که معروف به پانل چربی خون است انجام می‌پذیرد. سطح نرمال تری‌گلیسیرید، ارقام پایین‌تر از 150 میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر و یا اعداد زیر 1.7 میلی‌مول در هر لیتر است. طبق اعلام انجمن قلب آمریکا، میزان 100 میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر و یا زیر این مقدار عالی است. این مقدار تری‌گلیسیرید سلامت قلب را درپی دارد.  لازم به ذکر است برای دست یابی به این رقم مصرف دارو توصیه نمی‌شود و بهتر است به تجدید نظر در مورد سبک زندگی، رژیم غذایی، ورزش و کم کردن وزن بیندیشید. در صورتی که این مقدار بین 150 الی 199 میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر باشد، به این معناست که سطح تری‌گلیسیرید در مرز است و کمی بالا است. ارقام بین 200 الی 499 نشانه‌ی بالا بودن تری‌گلیسیرید خون است. اگر رقم تری‌گلیسیرید  در برگه آزمایش بالاتر از 500 باشد، فورا باید بررسی و درمان شود. برای آزمایش حتما باید 12 ساعت ناشتا باشید و غذا میل نکنید و بهتر است روز قبل آزمایش از مصرف غذاهای چرب خودداری کنید.

راه‌های درمان تری‌گلیسیرید

از بهترین راه‌های کاهش تری‌گلیسیرید باید به کم کردن وزن اشاره نمود که با کاهش 2.5 الی 5 کیلوگرم، افت تری‌گلیسیرید خون را شاهد خواهید بود.

از دیگر روش‌های درمان، مصرف کم و به اندازه‌ی کالری است که با توجه به اینکه کالری اضافه در بدن تبدیل به تری‌گلیسیرید شده و در بدن ذخیره می‌شود، بنابراین کم کردن کالری مصرفی مساوی است با کم شدن تری‌گلیسیرید.

پرهیز از مواد غذایی فرآوری گشته و شکر از دیگر راه‌های کاهش تری‌گلیسیرید است. از مصرف کربوهیدرات‌هایی چون شکر و مواد غذایی که با آرد سفید تهیه می‌شوند، بپرهیزید.

به حداقل رساندن کلسترول در تغذیه از دیگر روش‌های درمان است. توصیه شده است حداکثر 300 میلی‌گرم کلسترول در طول روز مصرف نمایید. البته این رقم برای افراد با مشکلات قلبی به 200 میلی‌گرم کاهش می‌یابد. پیشنهاد می‌شود از مصرف منابع کلسترول چون زرده تخم مرغ، لبنیات و گوشت‌هایی که حاوی چربی اشباع شده هستند، خودداری کنید.

یکی دیگر از راه‌کارها، استفاده از چربی‌های سالم مانند روغن‌های گیاهی(روغن زیتون، بادام زمینی و کانولا) است. ماهی که حاوی مقادیر زیادی از امگا 3 است(مانند سلمون و ماکارل) را جایگزین گوشت قرمز نمایید.

با حذف چربی‌های ترانس قدمی بزرگ برای کم کردن تری‌گلیسیرید برداشته‌اید. این چربی‌ها اغلب در غذاهای سرخ شده، بعضی از مواد غذایی کارخانه‌ای مثل شیرینی‌ها، کیک‌ها و کراکرها، وجود دارند. لازم به ذکر است، نباید قول تبلیغاتی چون “بدون چربی ترانس” را خورد. با صرف زمان کوتاهی برای مطالعه مواد تشکیل دهنده یک محصول، می‌توان از دریافت چربی ترانس جلوگیری کرد. “دارای روغن هیدروژنه” به این معناست که آن مواد غذایی حاوی روغن ترانس است.

کم کردن مصرف مشروبات الکلی ،راهی دیگر است تا تری‌گلیسیرید خونتان را کم کنید. الکل دارای قند و انرژی خیلی زیادی می‌باشد. مقدار اندکی از الکل نیز موجب افزایش تری‌گلیسیرید می‌شود.

فعالیت جسمانی و ورزش راهی بسیار خوب برای کاهش تری‌گلیسیرید است. با حداقل نیم ساعت ورزش منظم HDL بالا نگه داشته می‌شوید و از سوی دیگر LDL خون را کاهش می‌یابد. از  ورزش‌های مناسب باید به شنا، پیاده‌روی تند و ورزش‌های تیمی اشاره نمود. اگر زمان کافی برای این ورزش‌ها را ندارید، حداقل 10 دقیقه پله‌ها را بالا و پایین بروید و یا همزمان با تماشای تلویزیون دراز و نشست بروید و یا حرکت شنا را انجام دهید.

در صورت پایین نیامدن تری‌گلیسیرید با روش‌های فوق، پزشک دارو برای شما تجویز خواهد کرد. اغلب برای درمان میزان تری‌گلیسیرید بالا، بر روی کاهش کلسترول بد یا همان LDL تمرکز می‌کنند. داروهای مناسب برای درمان عبارتند از: نیاسین، فیبریتس، مکمل‌های امگا 3 و استاتین‌ها (‌مانند اترواستاتین و لوواستاتین)‌  هرگز بدون تجویز پزشک هیچ دارویی را سرخود استفاده نکنید. و قبل از آغاز به درمان لیستی از داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک معالج قرار دهید.