امضای دیجیتال پزشکان کاربرد ندارد/ تردید در اصالت نسخه الکترونیک

به گزارش خبرگزاری مهر، حسین ریاضی، در پاسخ به این سوال که در حال حاضر چند درصد از جامعه پزشکی از امضای دیجیتال در سامانه‌های نسخ الکترونیک استفاده می‌کنند، گفت: در حال حاضر بالغ بر ۴۰ تا ۴۵ هزار گواهی امضای دیجیتال توسط سازمان نظام پزشکی برای پزشکان صادر شده و تاکنون بیش از ۷۰ درصد جامعه پزشکی که مطب فعال دارند و خدمت ارائه می‌دهند نسبت به دریافت گواهی امضای الکترونیک اقدام کرده اند.
وی با تاکید بر اینکه بزرگ‌ترین نقص و کار باقی مانده در بحث امضای دیجیتال پزشکان کاربردی‌سازی این امضا توسط سازمان‌های بیمه‌گر و سامانه‌های مربوط به نسخ الکترونیک است، عنوان کرد: در بحث گواهی امضای دیجیتال پزشکان دو قسمت داریم؛ یکی صدور گواهی امضای دیجیتال است که توسط سازمان نظام پزشکی در حال اجرا است با توجه به اینکه تاریخ انقضای گواهی امضا دیجیتال یک یا دو سال است بایستی پزشکان مجدداً درخواست تمدید گواهی امضا داشته باشند ولی مهم‌تر از صدور گواهی امضای دیجیتال، کاربردی سازی آن است که این موضوع از حیطه سازمان خارج بوده و توسط سامانه‌ها و پنل‌های بیمه‌ای و سازمان‌های بیمه‌گر که رسیدگی الکترونیک به اسناد را انجام می‌دهند یا سازمان‌هایی که با وزارت بهداشت در ارتباط‌اند و ذینفع این موضوع هستند طبق قانون بایستی بحث کاربردی‌سازی امضا را بر عهده داشته باشند و عملیات اجرایی آن را انجام دهند.
ریاضی افزود: بر اساس قانون تجارت الکترونیک برای اسناد پذیری اسناد الکترونیک مفهومی به نام امضای دیجیتال در نظر گرفته شده است. مجموعه وزارت صنعت معدن و تجارت زیر ساخت این گواهی را صادر کرده‌اند و دستگاه‌ها بر اساس نیازشان مجوز دریافت می‌کنند. در حوزه سلامت، وزارت بهداشت مجوز مرکز میانی گواهی امضای الکترونیک را در حوزه سلامت پیگیر است و این زیر ساخت را با تفاهم نامه‌ای که در سال‌های قبل با سازمان نظام پزشکی منعقد کرده در اختیار سازمان نظام پزشکی کشور قرار داده است تا این سازمان نسبت به صدور بستر برای پزشکان اقدام کند.
مشاور سلامت الکترونیک سازمان نظام پزشکی تاکید دارد: کاربردی‌سازی گواهی امضا الکترونیک صرفاً صدور این گواهی امضا توسط سازمان نظام پزشکی نیست بلکه به این معنا است که در تبادلات الکترونیکی که اتفاق می‌افتد، امضای دیجیتال قابلیت درج بر روی نسخ الکترونیک را داشته باشد مثلاً در سامانه نسخه الکترونیک رایج، یک سمت سازمان یا شرکتی است که خدمات نسخه ارائه می‌دهد همان پنلی که پزشکان نسخه را در آن ثبت می‌کنند اولاً باید این سامانه به امضای دیجیتال مجهز شود یعنی گواهی امضای دیجیتال بایستی امکان درج بر روی اسناد الکترونیک را داشته باشد تا چنانچه بعد از ارسال اسناد به وزارت بهداشت به منظور درج در پرونده الکترونیک سلامت و یا سازمان بیمه‌گر به عنوان رسیدگی کننده به اسناد نسخ الکترونیک این امکان وجود داشته باشد اسناد با امضای الکترونیک به سمت سازمان‌های مقصد ارسال شود.
به گفته ریاضی، متأسفانه تاکنون سازمان‌های بیمه‌گر به صورت عملیاتی سرویس‌ها و پنل‌های نسخه الکترونیک‌شان را کاربردی نکرده‌اند این بدان معنی است، پزشکی که گواهی امضای دیجیتال دارد و این قابلیت را دارد که نسخه را به امضای الکترونیک متصل کند ولیکن به دلیل نبود زیر ساخت‌های عملیاتی از سوی سازمان‌های بیمه گر، پزشک امکان ارسال نسخه را به صورت الکترونیک به سازمان بیمه‌گر ندارد بنابراین تا زمانی که پنل‌های بیمه‌ای مجهز به امضای الکترونیک نشوند عملاً گواهی امضاهای الکترونیک که تاکنون برای پزشکان صادر شده است، قابلیت عملیاتی‌سازی ندارند.
مشاور سلامت الکترونیک سازمان نظام پزشکی در پاسخ به اینکه آیا بسترهای لازم برای پیاده‌سازی امضای دیجیتال پزشکان تنها بر بستر گوشی‌های هوشمند فراهم شده است و به عبارتی پزشکان تنها از طریق اپلیکیشن‌هایی که روی گوشی تلفن همراه نصب شده می‌توانند اقدام به امضای نسخ الکترونیک کنند یا بسترهای دیگری هم وجود دارد؟ عنوان کرد: اینکه امضای دیجیتال پزشکان صرفاً بر بستر گوشی تلفن همراه قابل استفاده است یا از طریق رایانه شخصی و تبلت نیز قابلیت استفاده را دارد یک نکته حائز اهمیتی است. وقتی گواهی امضای دیجیتال برای پزشکان صادر می‌شود بر اساس مقررات مرکز صدور گواهی الکترونیکی «ریشه» (قانون تجارت الکترونیک این مقررات را تدوین کرده اند) از نظر فنی زوج کلیدهایی صادر می‌شود یا گواهی امضای الکترونیک در قالب فایل الکترونیکی بایستی روی یک تجهیز امنی نگه داری شود وقتی این گواهی امضا تحویل پزشک داده می‌شود چون کارت نظام پزشکی که از سوی سازمان نظام پزشکی صادر می‌شود مجهز به چیپست (chipset) هوشمند است گواهی امضا روی تجهیز چیپست قرار می‌گیرد و از طریق کارتخوان‌ها قابلیت استفاده دارد. این قابلیت امکان ثبت اسناد را به صورت الکترونیکی و امن فراهم می‌کند اگر بخواهیم کارت هوشمند را با موبایل یا پی سی جایگزین کنیم، لازم است دیوایس امن را در این محیط‌ها هم در نظر بگیریم در محیط موبایل سیم کارت و بخشی از فضای ذخیره‌سازی موبایل امکان نگهداری گواهی امضا را به صورت امن دارد در نتیجه این گواهی امضا دیجیتال به صورت الکترونیکی قابلیت استفاده و بهره برداری از طریق گوشی‌های هوشمند را از این طریق فراهم می‌کند ولی اگر بخواهند امضای دیجیتال را در قالب رایانه شخصی استفاده کنند این گواهی امضا در تجهیز خاصی نگهداری می‌شود و از طریق «پورت یو اس بی» قابلیت استفاده در فضای رایانه شخصی را فراهم می‌کند. در حال حاضر با همکاری و مشارکت مراکزی که گواهی امضای دیجیتال صادر می‌کنند امکان تحقق این امر نیز وجود دارد.
ریاضی درباره اینکه سازمان نظام پزشکی در بحث نسخه‌نویسی الکترونیک اصالت پزشکان و هویت آن‌ها را چگونه احراز می‌کند؟ گفت: زمانی که پزشکان برای ثبت نام عضویت در سازمان یا دریافت کارت عضویت‌شان اقدام می‌کنند به صورت مستقل درخواست گواهی امضای دیجیتال می‌کنند احراز هویت به دو شکل انجام می‌گیرد؛ ابتدا از سرویس احراز هویت ثبت احوال، مدارک تحصیلی وزارت بهداشت و اطلاعات تماس به صورت الکترونیک و بر خط استعلام می‌شود و بعد با مراجعه حضوری به نظام پزشکی بحث احراز هویت‌شان تکمیل و امکان صدور گواهی امضای دیجیتال فراهم می‌شود. این امضا وقتی در سامانه مربوطه مورد استفاده قرار می‌گیرد امکان استعلام صحت و سقم امضای دیجتیال به صورت بر خط وجود خواهد داشت.
وی با بیان اینکه اصلی‌ترین کاربرد امضای دیجیتال‌عدم انکار یا انکار ناپذیری نسخ الکترونیک است، اظهار داشت: وقتی گواهی امضای دیجیتال در اسناد دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرد، سازمان بهره بردار مانند بیمه‌ها که از سند استفاده می‌کنند مطمئن می‌شوند این سند از نظر اصالت و هویت خدشه‌ای بدان وارد نمی‌شود و اگر تغییری در سند اتفاق بیفتد یا سند الکترونیک مخدوش شود از روی گواهی امضای دیجیتال مشخص می‌شود و می‌توان اصالت اسناد پزشکی را سنجید.
ریاضی تاکید کرد: بزرگ‌ترین مخاطره‌ای که در صدور نسخ به شکل الکترونیک وجود دارد این است که چنانچه این نسخ مجهز به امضای الکترونیک نباشد عملاً انکار ناپذیری نسخ زیر سوال است و این سند به صورت حقوقی قابلیت استناد پذیری نخواهد داشت، اگرچه در خصوص کاربردی‌سازی امضا باید قدم به قدم جلو رفت، ابتدا باید سامانه نسخه الکترونیک و سامانه‌های مربوط به پرونده الکترونیک را به تدریج کامل و عملیاتی کرد و سپس این سامانه‌ها را به گواهی امضای دیجیتال تجهیز کرد ولی تا زمانی که این اتفاق نیفتاده همچنان این خطر وجود دارد که جامعه پزشکی از جمله پزشکان که برای دفاع از عملکردشان به دستورات پزشکی در نسخ الکترونیک استناد می‌کنند و چه داروخانه‌ها و مراکز پاراکلینیک و به طور کلی مراکزی که نسخه پیچی الکترونیک انجام می‌دهند که این چرخه داده بین مراکز وجود دارد برای اینکه اطمینان خاطر کامل حاصل شود باید همه مراکز بحث کاربردی‌سازی امضای الکترونیک را عملیاتی کرده باشند در آن صورت همه مطمئن می‌شوند سندی که صادر شده اصالتش حفظ شده و قابل انکار نیست.