از تأثیر هوش مصنوعی بر «تجسمی» غفلت نکنیم/ شروط توفیق یک جشنواره

محمدرضا دوست‌محمدی هنرمند طراح گرافیک، تصویرساز و استاد کارگاه و عضو شورای سیاستگذاری سی‌امین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران در گفتگو با خبرنگار مهر درباره تمهیدات این دوره جشنواره نسبت به دوره‌های قبلی بیان کرد: به طور کلی می‌توانم بگویم نیازهای قشر جوان ما همواره جلوتر از امکانات و برنامه‌ریزی‌هایمان در فضای هنر و همچنین بخش‌های دیگر بوده است که به اعتقاد من این موضوع، چندان ربطی به این دولت، دولت قبل و دولت‌های قبل تر از آن ندارد، چراکه همیشه نیازها -چه کاذب و چه واقعی- جلوتر از امکانات و برنامه‌ریزی‌های ما هستند و فکر می‌کنم این قاعده شامل جشنواره هنرهای تجسمی جوانان نیز شده است. اگرچه هر گروه، شورای سیاستگذاری و تیم اجرایی می‌توانند با همت، خلاقیت، پشتکار و تلاش‌شان اوضاع را بهتر کنند اما بررسی نسبت اینکه ما کجا هستیم و نیازها کجا هستند، نیاز به آمار و ارقام دقیق دارد. باوجود این می‌توانم بگویم که عقب‌تر از نیازها هستیم.
وی درباره نیاز روز جامعه و فضای کنونی کشور گفت: اگر مساله فرهنگ و هنر برای متولیان و مدیران بالادستی ما واقعاً جدی باشد، طبیعتاً یکی از جاهایی که می‌توان سرمایه گذاری خوبی در آن انجام داد تربیت نیروی انسانی است. ما در سال‌های اخیر شاهد بودیم که یکی از مشکلات بزرگ جامعه ما نبود نیروی انسانی متخصص و دوستدار سرزمین ایران است و به نظر می‌آید موقعیت‌ها و فرصت‌هایی مثل جشنواره می‌توانند به رفع مشکل نبود نیروی انسانی متخصص کمک کنند.
دوست‌محمدی ادامه داد: فرض کنید یک جشنواره هنری جریان‌ساز، تأثیرگذار و نوآور بتواند به جای ۴-۳ روز، یک هفته تا ده روز برگزار شود که در این صورت می‌تواند مملو از برنامه‌ریزی‌های جذاب باشد. مثلاً اتاق‌های گفتگو محور برای ارتباطات بین کارفرما و هنرمندان برپا شود. در این صورت کارآفرین‌ها، شاغلان در حوزه صنایع دستی خلاق، هلدینگ‌ها و سفارش دهنده‌ها با حضور خود در آنجا می‌توانند غرفه داشته باشند، جلسه برگزار کنند و با بچه‌ها ارتباط بگیرند. دانشگاه‌های هنری و هنرستان‌ها نیز می‌توانند در آنجا نمایندگانی داشته باشند و با برگزاری نمایشگاه، خودشان را معرفی کنند و به دنبال آن، حضور استادان خوب، کارگاه‌های مفید و طرح مباحث روز می‌تواند اتفاقی مطلوب باشد.
مباحث تازه‌ای که جایشان در دانشگاه‌های هنر خالی است
عضو شورای سیاست‌گذاری جشنواره سی‌ام تصریح کرد: طی ماه‌های اخیر، در حوزه هنرهای تجسمی با مساله هوش مصنوعی مواجه بوده‌ایم و این، خیلی خوب است که اکنون، با توجه به این نیاز، کارگاهی چند ساعته درباره هوش مصنوعی برای بچه‌ها برگزار و آن‌ها را با حوزه‌های جدید طراحی هنری آشنا کنیم. مباحث جدیدی در عرصه هنر مطرح هستند اما اصلاً درباره آن‌ها صحبت نمی‌شود و جای آن‌ها در دانشگاه‌های هنری ما خالی است. بنابراین، اگر عزمی از سوی سیاست‌گذاران وجود داشته باشد و به این موضوع اهمیت داده شود، طبیعتاً می‌توان کارهای جدید زیادی انجام داد که نیاز به حمایت‌های مالی دارند.
در حوزه هنرهای تجسمی با مساله هوش مصنوعی مواجه بوده‌ایم و این، خیلی خوب است که اکنون، با توجه به این نیاز، کارگاهی چند ساعته درباره هوش مصنوعی برای بچه‌ها برگزار و آن‌ها را با حوزه‌های جدید طراحی هنری آشنا کنیم دوست‌محمدی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا لازم است هر دوره از جشنواره در مقایسه با دوره قبلی آن، از رویکرد و کانسپت متفاوتی برخوردار باشد؟ گفت: بله، هر جشنواره‌ای می‌تواند یک کانسپت متفاوت و فصل مشترکی داشته باشد اما قطعاً این موضوع الزام‌آور نیست و اگر هر سال بتوان یک کار نو و اتفاق رو به جلویی را رقم زد، خیلی بهتر است.
وی درباره مهم‌ترین ویژگی سی‌امین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران و اینکه در این دوره تا چه اندازه تلاش شده است در مسیر ترمیم مسائل و مشکلات ادوار گذشته جشنواره گام برداشته شود، توضیح داد: یکی از مسائلی که سال‌هاست دولت با آن درگیر است مسائل سخت اقتصادی است و یکی از کارهایی که تلاش کردیم به کمک شورای سیاست گذاری جشنواره سی‌ام انجام دهیم این بود تا می‌توانیم از هزینه‌های اجرایی یا هزینه‌های مربوط به داوران و دیگران کاسته شود تا انشاالله بتوانیم حداقل جایزه نقدی را برای اغلب شرکت کنندگان در نظر بگیریم. طبیعتاً هر تغییری به دو عامل بزرگ نیاز دارد؛ یکی اراده و برنامه‌ریزی که باید از سمت مدیران بالادستی اتفاق بیفتد و دیگری هم، زمان و بودجه است. با توجه به اینکه بنده در فاصله یک ماه و نیم پیش از اجرای جشنواره به شورای سیاستگذاری پیوستم، بنابراین باید بگویم این زمانی نیست که بتوان در آن، بودجه چندانی جمع کرد و برنامه‌ریزی خاص و متفاوتی انجام داد اما به هر حال، به اندازه این زمان، در خدمت تیم اجرایی هستم.
این هنرمند طراح و تصویرساز درباره ارزیابی خود از میزان توفیق جشنواره در رسیدن به اهداف مدنظر به‌ویژه استعدادیابی و شناسایی هنرمندان جوان و نوجوان از سراسر کشور بیان کرد: طبیعتاً، بودن جشنواره برای کشف و شناسایی استعدادهای جوان واجب است و شکی در آن نیست که جشنواره موفق عمل کرده است اما میزان موفقیت نسبی است و به همین دلیل، می‌تواند بهتر باشد، بیش از پیش در خدمت جوانان و استعدادهای آنها قرار گیرد و بیشتر بتواند در راستای معرفی آنها به جامعه هنری به منظور ادامه کارشان مؤثر باشد. امیدوارم که این اتفاق بیفتد.
با توجه به اینکه یکی از سیاست‌های ثابت جشنواره در سال‌های اخیر، تنوع در جغرافیای برگزاری آن بوده و در ادوار مختلف برگزاری‌اش تلاش کرده است از پایتخت دور شود و در سایر استان‌های کشور نیز، ظهور و بروز پیدا کند، دوست محمدی در مورد سیاست تغییر جغرافیای برگزاری جشنواره در ادوار مختلف گفت: تغییر جغرافیا، یکی از اتفاقات مهمی است که هم از لحاظ تجربه و شناسایی استعدادها مؤثر است و هم از نظر ارتباطات و معرفی منطقه‌ای که جشنواره در آن اجرا می‌شود، اهمیت دارد. علاوه بر این، این امکان به وجود می‌آید تا شرکت کنندگان در فضای جدیدی از سرزمین پهناور و زیبای کشور قرار گیرند که این هم جذاب است. اگرچه فکر نمی‌کنم هنوز به شکل تام و تمام به اهداف‌مان در این زمینه رسیده باشیم، اما شاید در شرایطی که امکانات اجرایی خاص یا شرایط میزبانی ویژه‌ای وجود داشته باشد، جشنواره بتواند در پایتخت و شهرهای بزرگ برگزار شود اما شکل فعلی جشنواره، به راحتی می‌تواند در استان‌های مختلف برگزار شود و به نظر بنده، اقدام پسندیده‌ای است.
هنوز بانک اطلاعاتی از استعدادهای هنری نداریم!
وی تصریح کرد: یکی از بزرگ‌ترین و جدی‌ترین مسائل استعدادهای هنری ما، معرفی آنها به بازار کار است که این امر می‌تواند شامل بازار کار اقتصادی، فرهنگی، هنری و… شود. هنوز بانک اطلاعاتی مناسبی از استعدادهای هنری‌مان نداریم و اگر هم وجود داشته باشد به درستی به جامعه کاری معرفی نشده‌اند و هنوز به صورت جدی، طرحی برای ساز و کارهای ارتباطی و سفارش کار در نظر گرفته نشده است! در حالی که رصد استعدادهای هنری کشور به ویژه در حوزه تجسمی از چند طریق، کار ساده ای است. یکی، از طریق جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران در سراسر کشور، دیگری از طریق جشنواره هنری دانش آموزی فردا، سومین مورد هم، کنکور هنر است که از نام دانشگاه‌های برتری مثل دانشگاه هنر و هنرهای زیبا این موضوع مشخص است. تا جایی که مثلاً صد نفر از این افراد رصد و شناسایی شوند و از آن‌ها حمایت شود و به جامعه معرفی شوند که این کار سخت و پیچیده‌ای نیست. زیرا در شرایط سخت اقتصادی و کاری و پیشرفتی که وجود دارد، شاید مسائل فرهنگی و هنری کشور چندان در اولویت نباشند و این همت مدیران زحمتکش و دلسوز را می‌طلبد تا در این عرصه‌ها بیشتر تلاش کنند.
هنوز بانک اطلاعاتی مناسبی از استعدادهای هنری‌مان نداریم و اگر هم وجود داشته باشد به درستی به جامعه کاری معرفی نشده‌اند و هنوز به صورت جدی، طرحی برای ساز و کارهای ارتباطی و سفارش کار در نظر گرفته نشده است! این عضو شورای سیاست گذاری سی‌امین جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران گفت: بی‌شک وجود جشنواره اثرگذار بوده است؛ شاید مثل یک رودخانه بسیار باریک و نحیف. به همین دلیل، طبیعتاً بسته شدن این رودخانه، بسیار ضرر آفرین و غمناک است. آیا این رودخانه به اندازه کافی عریض، وسیع و عمیق است؟ خیر. چون قطعاً می‌تواند جریان سازی و اثرگذاری بیشتری داشته باشد. با وجود این، برای برگزاری همین جشنواره هم، خدا را شکر می‌کنیم و امیدواریم همیشگی باشد. با این حال، جشنواره حتماً باید از نظر معرفی به جامعه هنری و اقتصادی ما، بهتر، تأثیرگذارتر و در مقیاسی وسیع‌تر عمل کند.
دوست محمدی درباره حضور چهره‌های جوان در ترکیب داوران و اعضای شورای سیاست گذاری جشنواره و تأثیر آن بر روند برگزاری این جشنواره ادامه داد: یکی از محاسن تغییر این است که افکار و روحیات جدید می‌توانند مفید باشند؛ هرچند که این امر طبیعتاً می‌تواند آسیب‌هایی را هم به همراه داشته باشد. مثلاً اینکه برخی افراد با بی تجربگی و آزمون و خطا بخواهند مرتکب خطاهای تکراری شوند و یا اینکه نتوانند به درستی تصمیم‌گیری کنند. به همین دلیل، حضور چهره‌های جوان و پیشکسوت می‌تواند مزایا و آسیب‌هایی را به همراه داشته باشد. مثلاً در مورد مزیت جوانی می‌توان به شجاعت، ریسک، خلاقیت، جسور و نوآور بودن اشاره کرد. هرچند که نمی‌توان آسیب‌هایی مثل بی تجربگی و احساسی برخورد کردن را هم نادیده گرفت. در مقابل، افراد مسن‌تر و پیشکسوت از حُسن تجربه بیشتری برخوردار هستند و به خاطر پختگی‌ای که دارند نگاه شأن هم به مسائل جهان عمیق‌تر است اما روزمرگی دارند و محافظه کار هستند و ممکن است دچار ناامیدی هم باشند. بنابراین، بر اساس نکات گفته شده نمی‌توان نتیجه گرفت که یک تیم جوان حتماً نتیجه بهتری خواهد داشت و یا بالعکس.
سیستم‌هایی که به مرور دچار خستگی می‌شوند!
وی افزود: یکی از مشکلات بعضی از سیستم‌های ما این است که امکان دارد تیم تکراری و بعضاً مسن آن‌ها به مرور دچار خستگی و روزمرگی و تکرار و بهره‌وری پایین کاری شوند. به همین دلیل، امیدوار هستم با اضافه شدن افراد جدید، این حلقه‌ها بزرگ‌تر شوند و فکرها و نگاه‌های نو خود را نشان دهند و برای آینده بتوان نیروهای با تجربه‌تری را تربیت کرد و مسیر را برای ایرانی آباد و امیدوار هموارتر ساخت.
کاش تفاهم‌نامه‌ای با وزارت علوم منعقد شود و این جوانان برای ورود به دانشگاه‌های معتبر هنری کشور، سهمیه‌ای داشته باشند. زیرا عقل می‌گوید اگر می‌خواهید بهترین نیروهایتان را برای عرصه هنری جذب کنید این گونه جشنواره‌ها و مسابقات می‌توانند یکی از بهترین بسترها برای رصد این جوانان باشند این مدرس دانشگاه بیان کرد: به نظرم اگر بتوانیم در چند بخش، اتفاقات تازه‌ای را رقم بزنیم بسیار خوب و مطلوب است. یکی اینکه میان وزارتخانه‌هایی مثل وزارت ارشاد، وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش و همچنین، در لایه‌های بعدی، وزارت اقتصاد، ارتباط مؤثری به وجود آوریم. زیرا از این طریق، می‌توان کارهای زیادی انجام داد و این موضوع، جز آرزوهای من است و امیدوارم روزی عملی شود. چون ما در جشنواره هنرهای تجسمی جوانان ایران، استعدادهای بسیار خوبی را کشف می‌کنیم و با آنها روبرو می‌شویم و این استعدادها در جشنواره دانش آموزی هم دیده می‌شوند. از این‌رو، کاش تفاهم‌نامه‌ای با وزارت علوم منعقد شود و این جوانان برای ورود به دانشگاه‌های معتبر هنری کشور، سهمیه‌ای داشته باشند. زیرا عقل می‌گوید اگر می‌خواهید بهترین نیروهایتان را برای عرصه هنری جذب کنید این گونه جشنواره‌ها و مسابقات می‌توانند یکی از بهترین بسترها برای رصد این جوانان باشند.
دوست محمدی در پایان گفت: جشنواره‌هایی نظیر جشنواره هنرهای تجسمی معمولاً به شکل دولتی تبلیغ می‌شوند و وزارت فرهنگ و ارشاد این موضوع را به مراکز استانی خود ابلاغ می‌کند و آنها هم اطلاع رسانی انجام می‌دهند و در حدّ انجمن‌های تجسمی شهر به جوانان اطلاع داده می‌شود. به همین دلیل، این ظرفیت، چکیده استعداد جوانان ایرانی نیست بلکه انگار به اندازه دامنه خبررسانی وزارت فرهنگ و ارشاد است. در حالی که ما در روستاها و شهرهای مختلف، جوانان با استعداد بسیاری داریم و امیدوارم بتوانیم ساز و کاری راه اندازی کنیم و اطلاع رسانی در اقصی نقاط کشور عمیق‌تر و گسترده‌تر شود. همچنین، امکانات و جوایزی که برای شرکت کنندگان و برگزیدگان در نظر گرفته می‌شود نیز بیشتر و بهتر شوند و جوایز نقدی و حمایتی مثل بورس کردن در کلاس‌های هنری، مواد و ابزار نرم افزاری و سخت افزاری آموزش هنر و حمایت‌های کارآفرینی و مرتبط به بازار کار صورت پذیرد تا هم جشنواره جذاب‌تر شود و هم اینکه هنرمندان جوان بیشتری جذب آن شوند.