جزئیات پروژه‌ای که نماهنگ نیست/ تولد یک «آوانما» با محوریت سینما

به گزارش خبرنگار مهر، مرکز آوای انقلاب اسلامی (مأوا) وابسته به سازمان هنری رسانه‌ای اوج به مناسبت اربعین حسینی طی روزهای گذشته اولین قسمت از پروژه آوانمای «خداحافظ رفیق» با عنوان «بدرقه» را به کارگردانی سجاد معارفی و نویسندگی فاطمه سادات حسینی منتشر کرد.
رفاقت، تجربه مشترک، دفاع مقدس، اربعین و چند داستان دیگر
مهاجر توحیدپرست تهیه کننده این مجموعه درباره نحوه شکل گیری و ایده اولیه آن گفت: نقطه شکل‌گیری کار برمی‌گردد به رفاقتی که من پیش از این با کارگردان کار آقای سجاد معارفی داشتم و در واقع چند سالی است که هر دوی ما به دنبال یک تجربه مشترک در حوزه دفاع مقدس هستیم. طرح‌های مختلفی به دستمان رسید تا اینکه به بهانه اربعین حسینی این حس مشترک دوباره زنده شد و برای انجام کار به بهانه فیلم «خداحافظ رفیق» به ایده‌ای رسیدیم که آغاز انجام این اتفاق شد.
وی افزود: در این آوانما، نوجوانی مانند نسخه سینمایی «خداحافظ رفیق»، با شهدا در ارتباط است. هم نسلان او عازم کربلا هستند، ولی این نوجوان به دلیل مشکلاتی که دارد و به خاطر پدربزرگ و مادر خود نمی‌تواند در اربعین حسینی، عازم کربلا شود و ما سعی کردیم با همین انگیزه، ادای دینی به سینمایی «خداحافظ رفیق» کنیم.
این تهیه کننده در مورد حضور یک نوجوان به عنوان شخصیت محوری یادآور شد: با توجه به نوع مأموریت ما در مؤسسه مأوا و گروه‌های سرودی که در اولویت هستند، به سمت آوانما رفتیم و کاراکتر نوجوان را به دلیل سن شکل گیری و پاکی او برگزیدیم. علیرغم اینکه می‌شد پیرمردی را برای ارتباط با شهدا در نظر گرفت اما باتوجه به اینکه نوجوان زلال است، او را محور اصلی «خداحافظ رفیق» قرار دادیم تا هم با پروژه و هم با جامعه مخاطب، به دلیل نوع مأموریتمان پیش برویم.
تولد یک واژه جدید به نام «آوانما»
وی در پاسخ به این نکته که واژه «آوانما» انتظار شنیدن موسیقی را در مخاطب ایجاد می‌کند، توضیح داد: تخصص اصلی مرکز مأوا به عنوان سفارش دهنده کار، حوزه موسیقی است و معمولاً موسیقی و تصویر در این مرکز اولویت دارد. پیش از این ما در مرکز مأوا، نماهنگ و سرودهایی با سبک‌های مختلف ساخته ایم که بر اساس شعری که خواننده می‌خواند داستانی به وجود می‌آمد که خود خواننده نیز گاه در آن حضور داشت. اما در آوانما ساختار را تغییر داده و به سمت تعریف کلاسیک نماهنگ نرفتیم؛ چون ما در این مجموعه موسیقی مدونی که از اول تا آخر کار پخش بشود، نداریم و کلامی که خواننده مشخصاً آن را بخواند، نیز نداریم. نوعی فضاسازی داریم که در آن بیشتر از نوحه‌های نوستالژیک زمان جنگ و شعر و آهنگی که در آن زمان آقای آهنگران خوانده استفاده کرده‌ایم.
توحیدپرست ادامه داد: با توجه به اینکه موسیقی متن بی کلام است و نریشن راوی قصه است، بنابراین این مدل که سجاد معارفی کار کرده را نمی‌توان نماهنگ نام نهاد و می‌بایست دنبال واژه‌ای بودیم که آواز و تصویر در آوانما ساختار را تغییر داده و به سمت تعریف کلاسیک نماهنگ نرفتیم؛ چون ما در این مجموعه موسیقی مدونی که از اول تا آخر کار پخش بشود، نداریم را همزمان شامل شود و بتواند یک محصول فرهنگی با رویکرد مشخص ارائه دهد و درگیر آن شود. خود نماهنگ نیز تعاریف متعددی دارد؛ برخی تصاویر آرشیوی به همراه یک موسیقی را نماهنگ می‌داند ولی برخی تعریف دیگری از نماهنگ دارند. حالا عنوان آوانما هم به این دلیل که برنامه‌ای است که باید مشمول عمومیتی بشود و فضای موسیقی و تصویر را توأمان در برگیرد، درنظر گرفته شد و مناسب به نظر آمد.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: این اولین کار ما است که به لحاظ فرمی به واژه آوانما نزدیک است چون ما در این جا فضاسازی موسیقایی و تصاویری که داستانی را روایت می‌کند، می‌بینیم. شاید همین که یک عنوان بیننده را درگیر نکند و مخاطب صرفاً کار را ببیند، جذابیت بیشتری داشته باشد. ضمن اینکه شخص من حدود ۸ سالی است در حوزه نماهنگ فعالیت دارم. ولی سال گذشته در جشنواره فجر برنامه‌های مختلف تلویزیونی راجع به نماهنگ و تعریف آن داشتیم که فعالان این حوزه، تعریف مشترکی از نماهنگ نداشتند. خوب است اگر همین نامگذاری باعث برگزاری نشست‌های کارشناسانه شود و بهانه‌ای شود که اصولاً این گونه نامگذاری‌ها درست است یا نه؟ شرایطی که می‌تواند قدم مثبتی در این راستا باشد.
این تهیه کننده توضیح داد: در حال حاضر خود ما به جزئیات ورود نکردیم و همین عنوان را مناسب برنامه دانستیم؛ چرا که اگر عنوان آن مثلاً فیلم کوتاه گذاشته شود، دوستان فیلم کوتاه خرده خواهند گرفت که این برنامه ساختار فیلم‌های کوتاه را ندارد یا چون صرفاً موسیقی تصویردار نیست، نمی‌توان نام نماهنگ بر آن گذاشت. مستند هم ساختار مجزایی دارد. در هر حال ما به دنبال واژه‌ای بودیم که به نوع کار ما نزدیک باشد و واژه آوانما به دلیل دربرگیرندگی این سبک کار مناسب به نظر می‌آمد.
دفاع مقدس از مهم‌ترین اولویت‌های ما برای کارهای بعدی است
تهیه کننده آوانمای «خداحافظ رفیق» با اشاره به زمان بندی این مجموعه گفت: هدف این است که یک کار سه، چهار اپیزودی داشته باشیم و در حال حاضر مشغول بررسی اپیزودهای دیگر هستیم که باید ببینیم شرایط کار به چه شکل است؛ ولی هر قسمت به لحاظ زمانی بین ۶ تا ۸ دقیقه خواهد بود.
وی در پاسخ به اینکه بستر پخش آوانما کجاست، عنوان کرد: اپیزود «خداحافظ رفیق» از همه شبکه‌های تلویزیونی نمایش داده می‌شود چون جنس کار ما طوری است که به صورت میان برنامه پخش می‌شود و سفارش شبکه خاصی نیست. در نتیجه ما آوانما را به تأمین برنامه سیما می‌دهیم که پخش آن به سلیقه هر شبکه باز می‌گردد. رونمایی اپیزود «خداحافظ رفیق» در ایام اربعین حسینی بعد از بخش خبری ۲۰:۳۰ از شبکه دو انجام شد. همچنین این شبکه به صورت ثابت ساعت ۶ عصر نیز این اپیزود را پخش می‌کند که در مجموع ۲ زمان پخش ثابت و یک زمان پخش متغیر برای این شبکه برنامه‌ریزی شده است. اما پخش آن در شبکه‌های دیگر بسته به سلیقه و سیاست هر شبکه متفاوت است و چون لابه لای برنامه‌ها روی آنتن می‌رود، در نتیجه زمان پخش ثابتی ندارد.
توحید پرست در جواب اینکه آیا قسمت‌های دیگر آوانما با مناسبت‌های دیگر مرتبط خواهند بود، توضیح داد: به احتمال زیاد همینطور خواهد بود ولی بحث دفاع مقدس جزو اولویت‌های ما است. ما در هر اپیزود به فیلم خاصی که در حال و هوای دفاع مقدس است، می‌پردازیم و به نوعی به لحاظ حسی، ادای دین به برخی آثار این حوزه داریم. به این منظور نیاز است تا اگر به سمت اقتباس و برداشت آزاد برویم با عوامل اصلی فیلم گپ و گفت‌هایی داشته باشیم البته به شرطی که پیشکسوتان و سازندگان اثر در قید حیات باشند.
تلاش برای ارتقای کیفیت با یک گروه ۳۰۰ نفری
وی درباره گروه سازنده اپیزود «خداحافظ رفیق» گفت: این پروژه یک کار دلی بود که گروهی دور هم جمع شدند و در زمانی کم با حجم بالایی از هنروران و هنرمندان در سه شب، این برنامه را تولید کردند به شکلی که برای خیلی‌ها قابل باور نبود. تولید تا پخش در کمتر از ۲ هفته زمان برد و اگر این همدلی در گروه نبود، چنین اتفاقی به انجام نمی‌رسید و کل کار با مجموع ۳۰۰ نفر بازیگر و عوامل به اتمام رسید.
این تهیه کننده در توضیح اینکه آیا این فوریت به کلیت کار و توقعی که از کار داشتند لطمه نزد، بیان کرد: ما سعی کردیم این اتفاق نیفتد، طی سال‌ها به این نوع کار کردن‌ها عادت کرده‌ایم و همین باعث شده خیلی‌ها به دلیل تجربه کار در زمان محدود، بیشتر به سراغ ما بیایند.
توحیدپرست تأکید کرد: درخواستم از مسئولان این است که با توجه به مشخص بودن مناسبت‌ها در طول سال، زودتر سفارش تولید اثر داده شود. چراکه هر چقدر ما ادعای انجام درست کار را داشته باشیم ولی محدودیت زمانی ناخودآگاه بر روی کیفیت کار مؤثر خواهد بود و چه بسا اگر به جای ۲ هفته، ۲ ماه برای چنین کاری وقت بگذاریم نتیجه بهتری بگیریم و کارمان ماندگارتر شود. اما در هر حال ما تلاش کردیم که برای ساخت این اپیزود از تجربیات قبلی استفاده کنیم تا کمترین لطمه به کار بخورد.